Xét nghiệm NT-proBNP: Công cụ sàng lọc suy tim hiệu quả tại tuyến y tế cơ sở

Suy tim là nguyên nhân nhập viện hàng đầu ở người ≥ 60 tuổi, nhưng thường bị bỏ sót do triệu chứng không điển hình ở giai đoạn sớm. Xét nghiệm NT-proBNP hiện được khuyến cáo là marker sinh học hàng đầu trong sàng lọc, chẩn đoán và theo dõi điều trị suy tim, ngay cả tại các cơ sở y tế không có siêu âm tim.

 

 

1. NT-proBNP là gì?

NT-proBNP (N-terminal pro-brain natriuretic peptide) là một peptide natri lợi niệu, được phóng thích từ cơ tim khi thất trái bị kéo giãn do tăng áp lực. Đây là chỉ dấu sinh học đặc hiệu của suy tim, phản ánh rõ ràng mức độ quá tải thể tích và áp lực trong tim.

• Được giải phóng trước cả khi có triệu chứng rõ ràng

• Tăng ngay cả khi EF còn bình thường (suy tim phân suất tống máu bảo tồn)

NT-proBNP ổn định hơn BNP, dễ định lượng, ít bị ảnh hưởng bởi thuốc ức chế men chuyển (ACEi), nên thường được sử dụng rộng rãi hơn.

 

2. Lợi ích của NT-proBNP tại tuyến cơ sở

a. Sàng lọc suy tim sớm

• Người ≥ 60 tuổi có khó thở không đặc hiệu, mệt, phù chân nhẹ

• NT-proBNP tăng giúp gợi ý rối loạn chức năng thất trái chưa biểu hiện rõ trên lâm sàng

Theo ESC Guidelines 2021, nếu NT-proBNP < 125 pg/mL → loại trừ suy tim với độ tin cậy cao, không cần siêu âm tim ngay.

 

 

b. Giảm phụ thuộc vào siêu âm tim

• Tại tuyến cơ sở (trạm y tế, trung tâm y tế huyện), không có máy siêu âm tim

• NT-proBNP giúp ra quyết định chuyển tuyến sớm nếu nghi suy tim

Bệnh viện Đa khoa Hà Tĩnh (2022) báo cáo:
“NT-proBNP giúp tăng tỷ lệ phát hiện sớm suy tim lên 35% trong nhóm người khám sức khỏe định kỳ.”

 

3. Ngưỡng giá trị tham khảo

Đối tượng	Ngưỡng NT-proBNP (pg/mL)
< 50 tuổi	> 450 → Gợi ý suy tim
50–75 tuổi	> 900
> 75 tuổi	> 1800
Đáp ứng điều trị	Giảm ≥ 30% → cải thiện rõ rệt

 

Lưu ý: NT-proBNP có thể tăng nhẹ do:

• Suy thận

• Nhiễm trùng nặng

• Bệnh phổi mạn tính nặng (COPD)

 

4. Chỉ định xét nghiệm NT-proBNP

a. Chỉ định sàng lọc

• Bệnh nhân có khó thở, mệt mỏi chưa rõ nguyên nhân

• Người lớn tuổi có tiền sử tăng huyết áp, tiểu đường

• Trước mổ lớn để đánh giá nguy cơ tim mạch

b. Chỉ định theo dõi

• Theo dõi hiệu quả thuốc lợi tiểu, ức chế men chuyển

• Đánh giá tái nhập viện sớm do suy tim tái phát

Một nghiên cứu tại BV Bạch Mai (2021) cho thấy:
“NT-proBNP giảm ≥ 30% sau 72 giờ điều trị suy tim liên quan chặt với thời gian nằm viện ngắn hơn và tỷ lệ tái phát thấp hơn.”

 

5. Ưu điểm kỹ thuật – dễ triển khai tại tuyến dưới

• Lấy máu tĩnh mạch, mẫu huyết thanh

• Bảo quản 2–8°C, ổn định 3–5 ngày

• Phân tích bằng máy miễn dịch tự động – đã có tại nhiều tuyến tỉnh (Roche Cobas, Abbott Architect)

Chi phí xét nghiệm hiện dao động từ 150.000–300.000 VNĐ, phù hợp đưa vào gói khám sức khỏe tim mạch định kỳ.

 

Xét nghiệm NT-proBNP đang chứng minh vai trò thiết yếu trong sàng lọc, chẩn đoán và theo dõi điều trị suy tim – đặc biệt ở người lớn tuổi, tuyến y tế cơ sở hoặc nơi thiếu thiết bị hình ảnh học. Đây là một trong những công cụ giúp thực hiện hóa chiến lược phòng ngừa bệnh tim mạch từ sớm trong hệ thống y tế Việt Nam giai đoạn hậu COVID-19.

 

Tài liệu tham khảo

• ESC Guidelines for the diagnosis and treatment of acute and chronic heart failure, 2021 – escardio.org

• European Heart Journal, 2022 – academic.oup.com/eurheartj

• Báo cáo khoa học – Bệnh viện Bạch Mai, 2021

• Báo cáo ứng dụng NT-proBNP – BV Đa khoa Hà Tĩnh, 2022

• Sức khỏe & Đời sống, Bộ Y tế – suckhoedoisong.vn